Νίκος Μαμαγκάκης

(γεν. 3 Μαρτίου 1929 στο Ρέθυμνο)

Ο Νίκος Μαμαγκάκης παρακολούθησε μαθήματα στο Ελληνικό Ωδείο στην Αθήνα. Συνέχισε σπουδάζοντας σύνθεση με τον Καρλ Ορφ και τον Χ. Γκένταμερ στο Μόναχο και ηλεκτρονική μουσική στο Στούντιο Ηλεκτρονικής Μουσικής SIEMENS με τον Γιόζεφ Άντον Ρηντλ.

Έχει λάβει υποτροφίες από την ελληνική κυβέρνηση, την Ανωτάτη Ακαδημία Μουσικής του Μονάχου και την πόλη του Βερολίνου (Deutscher Akademischer Austauscudienst). Ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του '50 χειριζόμενος με πιο πρωτότυπο και προσωπικό τρόπο τα πρώιμα ηλεκτρονικά μέσα. Ακολουθεί ένα προχωρημένο μουσικό ιδίωμα, βασισμένο μερικά πάνω σε στοιχεία της ελληνικής δημοτικής παράδοσης, με πολλά όμως προσωπικά χαρακτηριστικά και στην δομή του ήχου και στην οργάνωσή του, καθώς και στη μορφολιγική διάρθρωση.

Από τα κυριότερα έργα του μπορούν να αναφερθούν τα ακόλουθα: «Μουσική για τέσσερις πρωταγωνιστές» (1959 - 60) για 4 φωνές και 10 όργανα πάνω σ’ ένα κείμενο του Καζαντζάκη, «Κατασκευές» για φλάουτο και κρουστά (1960), «Συνδυασμοί» (1961) για έναν εκτελεστή κρουστών και ορχήστρα, «Γλωσσικά σύμβολα» (1961 - 62) για σοπράνο, μπάσο και μεγάλη ορχήστρα, «Κασσάνδρα» για σοπράνο και 6 όργανα (1963).  Έγραψε επίσης ένα σημαντικό «Κύκλο αριθμών»: Ο αριθμός 1 είναι ο «Μονόλογος» για σόλο βιολοντσέλλο (1962, 2ο βραβείο του μουσικού διαγωνισμού του Α.Τ.Ι.), ο αριθμός 2 είναι οι «Ανταγωνισμοί», ένας διάλογος για βιολοντσέλλο και έναν εκτελεστή κρουστών που κινείται, παίζοντας διάφορα κρουστά πάνω στη σκηνή, σε σχήμα τόξου (1963), ο αριθμός 3 είναι η «Τριττύς» για κιθάρα, 2 κοντραμπάσσα, σαντούρι και κρουστά (1966), και ο αριθμός 4 είναι η «Τετρακτύς» για κουαρτέττο εγχόρδων της οποίας η δομή βασίζεται πάνω στον αριθμό τέσσερα (1963 - 66). Επίσης το «θέαμα - Ακρόαμα» για φωνή, ηθοποιούς, όργανα (1967), το «Σενάριο για δύο αυτοσχέδιους τεχνοκρίτες» για φωνή, όργανα και μαγνητοταινίες (1968), τις «Αντινομίες» για σοπράνο, φλάουτο. 9 όργανα και μικρή χορωδία (1968), τις «Βάκχες», ηλεκτρονικό μπαλλέτο (1969), την «Παράσταση» (1969) για φωνή, φλάουτα και ταινία, την «Άσκηση» για βιολοντσέλλο σόλο (1969 - 70), την «Περίληψη» για φλάουτο (1970), την μονόπρακτη λαϊκή όπερα «Ερωφίλη» (1970), το «Πένθημα» στη μνήμη του Γιάννη Χρήστου για σόλο κιθάρα, το «Εγκώμιο στον Νίκο Σκαλκώτα» για σόλο κλαρινέτο (1978).

Το 1972 (παραγγελία των Ολυμπιακών Αγώνων του Μονάχου) γράφει τον "Κυκεώνα".

Ανάλογο είναι και το έργο του Μουσική για πιάνο και οργανικό σύνολο που έχει παιχτεί κατ' επανάληψη. Στην πρώιμη αυτή περίοδο οι ορχηστρικές του συνθέσεις κορυφώνονται στα κοντσέρτα Αναρχία (1970, παραγγελία του φεστιβάλ του Ντοναουέσιγκεν) για πέντε κρουστά και τεράστια ορχήστρα, μια από τις πιο καθοριστικές συνθέσεις του αιώνα μας (συμφωνική Βοστόνης).

Έχει γράψει μουσική δωματίου, μουσική για το θέατρο, τον κινηματογράφο και την τηλεόραση, όπερες, ηλεκτρονική μουσική, έργα για ορχήστρα, για σόλο όργανα και βέβαια κύκλους τραγουδιών που αναβαθμισμένοι πλέον (όπως και αρκετά άλλα έργα του) κυκλοφορούν από την "βιοτεχνία" μουσικής "ΙΔΑΙΑ".

Ο Μαμαγκάκης αντιμετώπισε με ιδιόρρυθμο τρόπο την διττή συμμετοχή του τόσο στην πιο ακραία και άκαμπτη μουσική πρωτοπορία της εποχής μας όσο και στα πιο δημοφιλή, πιο προσιτά είδη. Δεν βλέπει καμιά αντίφαση στο να καλλιεργεί παράλληλα και τα δύο είδη, αφήνοντας πολλές φορές το ένα να διεισδύσει στο άλλο. Έτσι έχει γράψει μουσική για δεκάδες ελληνικές ταινίες όπως "Η Αρχόντισσα και ο Αλήτης", "Η Νεράιδα και το παλικάρι" κ.λ.π. καθώς και κύκλους τραγουδιών όπως το "Κέντρο Διερχομένων", "11 Λαϊκά τραγούδια".

Η ενασχόλησή του με τη μουσική για την τηλεόραση και τον κινηματογράφο επικεντρώθηκε περισσότερο στη Δυτική Γερμανία. Έγραψε μουσική για την ταινία Φέλιξ Κρόυλ του Τόμας Μαν, και για την διεθνώς επιτυχημένη σειρά του Έντγκαρ Ράιτς HEIMAT I,II,III (56 ώρες φίλμ), η μεγαλύτερη κινηματογραφική ταινία όλων των εποχών με πάνω από 20 ώρες μουσικής (έναν αφάνταστο και μόνο για τον όγκο του άθλο) η οποία έκανε την πρεμιέρα της στην όπερα του Μονάχου το 1992. Στα μέσα της δεκαετίας του '80 παρουσιάζει δύο όπερες την "Οδύσσεια" και τον "Ερωτόκριτο", έργο το οποίο έχοντας υποστεί εννιά γραφές και προσθήκες νέων κομματιών παρουσιάζεται εδώ δισκογραφημένο. Μια ειδική έκδοση του παίχτηκε στην Εθνική σκηνή της Ορλεάνης (Γαλλία) στις 1/4/2005. Η ιδιαίτερη επίδοση του συνθέτη στο είδος της όπερας συνεχίστηκε με την "Όπερα των Σκιών" που παρουσιάστηκε στο Μέγαρο Μουσικής το 1997, "Τα Ιερά Τραγούδια του Έρωτα" (Μέγαρο Μουσικής, 2000) αλλά και με την όπερα "Ερωφίλη" (2003, Ηρώδειο).

Η έντονη ατομική πρωτοτυπία κάνει τον Μαμαγκάκη να ξεχωρίζει, όχι μόνο ανάμεσα στους άλλους (ακόμα και τους μεγαλύτερους) έλληνες συνθέτες, αλλά και στην διεθνή σκηνή. "Δίπλα στον Ξενάκη, τον Σκαλκώτα, τον Χρήστου, θα έβαζα τον Μαμαγκάκη" δήλωσε κάποτε ο πολύ απαιτητικός συνθέτης και καθηγητής Γκύντερ Μπέκερ.

Σύνδεσμοι

Επίσημη Ιστοσελίδα